Өнөөдөр дэлхий дахиний нөхцөл байдал ихээхэн ээдрээтэй байна. Ковид цар тахалын хүндрэлтэй нөхцөл байдлаас дөнгөж гарч эхэлж байгаатай зэрэгцэн дайны нөхцөл байдал, эдийн засгийн хориг арга хэмжээнээс шалтгаалсан хүнсний хомсдол, үнийн өсөлт, олон орны эдийн засгийн уналт ажиглагдаж эхлээд байна. Олон улс орнуудын харилцаанд сөргөлдөөн маргаан гарч хурцадмал байдал үүсч байна. Ийм нөхцөл байдалд дэлхий дахинаа “нэг туйлт байдлаас олон туйлт” байдалд шилжих хүсэл эрмэлзэл олон орон, олон бүлэглэлүүдэд бий болоод байна.
Энэ жилийн хувьд энэ үйл явц улам идэвхжиж байна гэж үзэж болохоор байна. Оны эхэнд Энэтхэг улс санаачлан онлайнаар 120 гаруй улс орны тэргүүн нар оролцсон “Global South-ийн орнуудын дуу хоолой” саммит зохион байгуулсан. Саяхан “Их долоо”-гийн төрийн тэргүүн нарын уулзалт, Хятад Төв Азийн орнуудын төрийн тэргүүн нарын уулзалт болж өнгөрлөө. Эдгээр уулзалт цаг хугацааны хувьд нэгэн зэрэг болсон нь ч санамсаргүй зүйл биш байх (Их долоогийн уулзалт энэ оны 5 дугаар сарын 19-21-ны өдөр, Хятад, Төв Азийн орнуудын уулзалт 5 дугаар сарын 18-19-ны өдрүүдэд болсон). Цаашид БРИКС-ийн дээд хэмжээний уулзалт, Орос, Африкийн орнуудын дээд хэмжээний уулзалт, ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалт, НАТО-гийн гишүүн орнуудын дээд хэмжээний уулзалт, Их 20-ын дээд хэмжээний уулзалт гээд үргэлжлэх төлөвтэй байна. Эдгээр уулзалтууд нь олон улсын харилцааны тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх, чиг хандлагыг тодорхойлоход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.
Би энд улс орнуудын хоёр талын уулзалт, яриа хэлэлцээний талаар огт дурдсангүй. Гэтэл хоёр талын айлчлал, уулзалтууд нь улс орнуудын харилцаа, хамтын ажиллагааны хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлож, олон улсын харилцааны асуудлаар баримтлах байр суурийг ойлгож, уялдуулан зохицуулахад чиглэж байдаг.
Дэлхий дахины энх тайван, аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхэд чухал үүрэгтэй байгууллага бол НҮБ юм. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд олон улсын харилцаанд улс оруудын байр суурийг нэгтгэх, зохицуулах, чиглүүлэх зорилготой НҮБ-ын үүрэг роль, нэр хүнд суларсан юм шиг санагдаж байна. НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн гишүүдийн тоог нэмэгдүүлэх, бүтэц зохион байгуулалтад өөрчлөлт хийх санал санаачилга энд тэндээс гарч байгаа нь ч үүнтэй холбоотой байх. Ийм нөхцөлд дэлхийн шинэ дэг журам тогтоох үйл явцыг хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ? Их гүрнүүд үү, бүлэглэлүүд үү, эсвэл НҮБ уу гэсэн асуулт гарч байна.
Эцэст нь тэмдэглэхэд Дэлхийн 2 дугаар дайны дараагаас тогтсон олон улсын харилцааны хэв хэмжээ, хэвшмэл ойлголт, эрх зүйн зохицуулалтад ихээхэн өөрчлөлт гарч байгаатай холбогдон олон улс орнууд, бүлэглэлүүд дэлхий дахины энх тайван, аюулгүй байдалд тус дөхөм үзүүлэх эрх тэгш, аль аль талуудын эрх ашгийг харгалзан үзсэн шинэ дэг журам тогтоох хүсэл эрмэлзэлтэй байгаа нь тодорхой байна. Гэхдээ ийм шинэ дэг журам тогтоохын тулд зөвхөн хүсэх биш үүний төлөө тэмцэх, ажиллах хэрэгтэй болоод байна.