АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Блинкен 2024 оны 4 дүгээр сарын 24-26-нд Хятадад айлчиллаа. Блинкен Хятадын Гадаад хэргийн сайд Ван И-тэй хэлэлцээ хийж, Хятадын дарга Шин Жинпинд бараалхаж, БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн гишүүн, Нийгмийг аюулаас хамгаалахын сайд Ван Сяохун, ХКН-ын Шанхай хотын намын хорооны нарийн бичгийн дарга Чэнь Жинин нартай уулзжээ.
Айлчлалын өмнөх уур амьсгал тийм ч таатай байсангүй. Ноён Блинкений онгоц лхагва гарагт Шанхайд газардах тэр мөчид 4 дүгээр сарын 24-нд Ерөнхийлөгч Жо Байден Тайваньд санхүүгийн тусламж үзүүлэх тухай хуулийн төсөлд гарын үсэг зурсан (Тайбэйд 1.9 тэрбум долларын өртөгтэй цэргийн техник нийлүүлнэ гэж амласан).
Хятадын толгой компани ByteDance ойрын есөн сарын дотор TikTok-г Америкийн талд зарахгүй бол олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр TikTok платформыг хориглох тухай хуулийн төслийг Цагаан ордон мөн өдөр баталсан.
Ноён Блинкений Хятадад хийх айлчлал эхлэхээс хоёр хоногийн өмнө АНУ-ын Төрийн департамент дэлхийн улс орнуудын хүний эрхийн талаарх жилийн тайлангаа нийтэлж, Хятадыг “Уйгуруудыг хоморголон устгаж, хүний эрхийг зөрчсөн” хэмээн дахин буруутгасан.
Эцэст нь, Хятад, АНУ-ын харилцаан дахь бас нэг чухал асуудал бол Украины мөргөлдөөнд Оросыг дэмжиж байна гэж Бээжинг буруутгаж, Хятадын компаниудын эсрэг арга хэмжээ авна гэж сүрдүүлсэн мэдэгдлүүд байлаа.
Айлчлалын үеэр явагдсан яриа хэлэлцээний байдлаас харахад Э.Блинкений айлчлалын зорилго нь 1-д, хоёр орны тэргүүн нарын Сан Францискод болсон уулзалтаар тохиролцсон нийтлэг ойлголтыг хэрэгжүүлэх, яриа хэлэлцээгээ үргэлжлүүлэх, 2-т, сүүлийн үед харилцаанд гараад байгаа сөрөг асуудлуудыг шийдвэрлэх, санал зөрөлдөөнөө зохицуулах, 3-т, олон улсын харилцааны асуудлаар байр сууриа илэрхийлэхэд оршиж байсан нь тодорхой байна. Үүний зэрэгцээ Америкийн дипломатын ил тод зарласан гол зорилтуудын нэг нь Хятад улс Орост цэрэг-аж үйлдвэрийн цогцолборыг хөгжүүлэхэд үзүүлж байгаа тусламжаа зогсоохийг шаардах явдал байлаа.
Ши Жинпин дарга Э.Блинкенийг хүлээн авч уулзахдаа, Хятад, Америк хоёр өрсөлдөгч биш харин түнш байх, бие биенээ амжилтанд хүргэхэд тусалж, бие биедээ хор хохирол учруулахгүй байх ёстой, ялгаатай байдлаа хадгалахын зэрэгцээ нийтлэг зүйлийг эрэлхийлж, хатуу ширүүн өрсөлдөөнд оролцохгүй байх, үгийг үйлдлээрээ бататгаж, нэгийг хэлж, өөр зүйл хийхгүй байх хэрэгтэй гэж онцлон тэмдэглэсэн байна. Мөн тэрээр Хятад улс аливаа эвсэлд нэгдэхгүй байх зарчмыг баримталж байгаа, АНУ ч гэсэн бусадын эсрэг чиглэсэн “жижиг тойрог” (эвсэл) үүсгэхгүй байх хэрэгтэй, тал бүр өөрийн найз нөхөд, түншүүдтэй байх эрхтэй, гэхдээ эдгээр нь нөгөө талын эсрэг чиглэж, түүнийг эсэргүүцэж, хохирол учруулах ёсгүй гэж нэмж хэлжээ. Энэ нь Хятад, Америкийн харилцаанд ямар асуудлууд байгааг ерөнхийд нь тодорхойлон хэлсэн үг гэж үзэж болохоор байна.
Хятадын ГХЯ-ны Хойд Америк, Далайн орнуудын газрын дарга Ян Тао 4 дүгээр сарын 26-нд хэвлэл мэдээллийн төлөөлөгчдөд Америкийн Төрийн нарийн бичгийн дарга Энтони Блинкений Хятадад хийсэн айлчлалын талаар мэдээлэл хийсэн байна. Ян Тао хэлэхдээ, Хятадын Гадаад хэргийн сайд Ван И Э.Блинкентэй хэлэлцээ хийх үеэр (Хэлэлцээ таван цаг хагас үргэлжилсэн гэнэ). талууд хоёр талын харилцаа, олон улсын болон бүс нутгийн асуудлаар өргөн хүрээтэй, гүнзгий санал солилцсон, хятадын тал харилцааны стратегийн ойлголт, Тайваний асуудал, худалдаа технологи, Өмнөд Хятадын тэнгис, АНУ-ын Энэтхэг Номхон далайн стратеги зэрэг Хятадын анхаарал татсан гол сэдвүүдийн талаар Хятадын байр суурийг тодорхой илэрхийлсэн гэжээ.
БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн гишүүн, Нийгтийг аюулаас хамгаалах яамны сайд Ван Сяохун Э.Блинкентэй уулзах үеэрээ хар тамхины наймаатай тэмцэх чиглэлээр хамтран ажиллах талаар санал солилцжээ. Мөн ХКН-ын Шанхай хотын намын хорооны нарийн бичгийн дарга Чэнь Жинин Э.Блинкентэй уулзаж, Шанхай болон Америкийн тал хоорондын солилцоо, хамтын ажиллагааны талаар ярилцсан байна. Дээрх уулзалт, хэлэлцээ илэн далангүй, утга учиртай, бүтээлч болсон гэж Ян Тао мэдэээлсэн байна.
Ян Таогийн онцлон тэмдэглэснээр, Э.Блинкений айлчлалын үеэр хоёр тал сайтар санал бодлоо солилцсоны эцэст таван зүйл бүхий зөвшилцөлд хүрсэн байна. Үүнд:
Нэгдүгээрт, хоёр орны төрийн тэргүүний өгсөн даалгаврын дагуу Хятад, Америкийн харилцааг тогтворжуулж хөгжүүлэх хүчин чармайлтаа үргэлжлүүлэх, Сан Францискод болсон уулзалтаас хойш Хятад, Америкийн олон салбарын яриа хэлцэл, хамтын ажиллагаанд нааштай ахиц гарсныг талууд нотолж, хоёр орны төрийн тэргүүн нарын Сан Францискод тохиролцсон чухал нийтлэг ойлголтыг хэрэгжүүлэх ажлыг түргэтгэхээр тохиролцсон байна.
Хоёрдугаарт, талууд бүх чиглэлд өндөр түвшний солилцоо, харилцаа холбоогоо хадгалахаар тохиролцжээ. Хоёр тал дипломат харилцаа, эдийн засаг, санхүү, худалдаа зэрэг салбарт дахин сэргэж, шинээр байгуулагдсан зөвлөлдөх механизмын үүргийг үргэлжлүүлэн гүйцэтгэж, хоёр орны зэвсэгт хүчний солилцоог үргэлжлүүлж, Хятад, Америкийн хамтын ажиллагааг цаашид ахиулах болно. Хар тамхины наймаа, уур амьсгалын өөрчлөлт, хиймэл оюун ухаантай тэмцэхэд хамтран ажиллана.
Гуравдугаарт, Хятад, Америкийн засгийн газар хоорондын хиймэл оюун ухааны асуудлаарх яриа хэлэлцээний анхдугаар хурлыг хийж, Хятад Америкийн харилцааны үндсэн зарчмын зөвшилцлийг үргэлжлүүлэх, Ази Номхон далайн асуудал, Хятад Америкийн тэнгисийн харилцааны асуудлаарх хоёр талын зөвлөлдөх уулзалтыг шинэ шатанд хийнэ гэж хоёр тал мэдэгдэв. Хятад, Америкийн консулын асуудлаарх зөвлөлдөх уулзалтыг үргэлжүүлнэ. Түүнчлэн хар тамхины хууль бус эргэлттэй тэмцэх хоёр талын ажлын хэсгийн өндөр хэмжээний төлөөлөгчдийн уулзалт хийх юм байна. Хятадын цаг уурын өөрчлөлтийн асуудлаарх тусгай элч Лю Жэньминь АНУ-д айлчилж буйг АНУ мөн сайшааж байна.
Дөрөвдүгээрт, хоёр тал улс хоорондын соёл, хүмүүнлэгийн солилцоог өргөжүүлэх арга хэмжээ авч, харилцан оюутан солилцоог сайшааж, 5 дугаар сард Шианд хотод (Хятадын Шэньси муж) болох Хятад, Америкийн аялал жуулчлалын дээд түвшний 14 дэх яриа хэлэлцээг амжилттай явуулах бэлтгэл ажлыг хангана
Тавд, талууд олон улсын болон бүс нутгийн цаг үеийн асуудлаар зөвшилцөж, хоёр талын тусгай элч нарын харилцаа холбоог бэхжүүлнэ гэжээ.
Энтони Блинкений Хятадад хийсэн айлчлалын бараг гол зорилго нь Хятадын талыг Москвад туслахаас татгалзуулах оролдлого гэж америкийн албаныхан зарласан. Э.Блинкен хэвлэлийн бага хурал дээр “Хэрэв хятадын тал арга хэмжээ авахгүй бол бид хориг арга хэмжээ авна, Хятадын 100 гаруй компанид хориг арга хэмжээ авсан” гэж мэдэгджээ. Харин хятадын талаас украйны асуудал Бээжин, Вашингтоны хооронд асуудал болж болохгүй гэж удаа дараа мэдэгдэж, америкчуудад "Хятад, Оросын хэвийн харилцааг гутаах, эвсэлүүдийн сөргөлдөөнийг өдөөхгүй байх, Хятадыг гүтгэн доромжлох, Хятадыг буруу ташаа ойлгохгүй байхыг" зөвлөжээ.
Ян Тао Украины сэдвийг хөндөж ярихдаа, Хятад улс Украины хямралыг өдөөгч биш бөгөөд түүнд оролцогч биш, Хятад улс гал дээр тос нэмэх, энэ мөргөлдөөнийг өөрийн ашиг сонирхолдоо ашиглахыг оролдоогүй, энэ асуудлаар Хятадын талын байр суурь нээлттэй, шударга байгаа, Өөрөөр хэлбэл, Хятад улс энх тайван, улс төрийн шийдэлд хүрэх хэлэлцээг урагшлуулахын төлөө байна, Хятад улс олон улсын тавцанд биеэ авч явах зарчимтай, Бид хүлээсэн үүргээ бүрэн дүүрэн, ухамсартайгаар биелүүлэх болно, Хятад улсыг буруутгахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй, бусдын үйлдлийн төлөөсийг төлөхгүй, АНУ Хятадыг гүтгэж, дарамт шахалт үзүүлэхээ зогсоож, Хятадын компаниудын эсрэг нэг талын хориг арга хэмжээг урвуулан ашиглахаа зогсоох ёстой гэж мэдэгджээ.
ОХУ-ын ГХЯ-ны дэд сайд Сергей Рябков ТАСС агентлагт хэлэхдээ, "Вашингтон Орос-Хятадын харилцааг илүү үр дүнтэй сулруулах арга замыг эрэлхийлж байна" гэвч "Бээжинд бүгдээрээ үүнийг сайн ойлгож байгаа бөгөөд Оросын ашиг сонирхлыг хохироож америкчуудтай хэлэлцээ хийхэд бэлэн байгаа дүр эсгэхгүй байх" гэжээ.
Э.Блинкений айлчлалын үр дүнд хоёр тал зарим зөвшөлцөлд хүрсэн ч гэсэн хоёр талын болон олон улсын харилцааны асуудлаар баримталж байгаа гол зөрчилтэй асуудлууд хэвээр үлдлээ. Хоёр тал харилцаагаа хэвээр хадгална гэж амласан ч хоёр талын харилцаанд тогтворгүй байдал байсаар байна. Ярих нэг хэрэг, харин үйл явдлаараа тодорхой харуулах нь өөр зүйл юм.